امام حسین (ع) و یارانشان در روز دهم محرم سال ۶۱ هجری قمری در نبردی نابرابر و ناجوانمردانه به دست سپاهیان یزید به شهادت رسیدند . بنا بر روایات بیستم صفر ۶۱ هجری قمری پس از چهل روز از این واقعه تلخ، روز بازگشت اهل بیت (ع) از شام به مدینه است. همچنین در این روز جابر بن عبدالله انصاری اولین زائر امام حسین (ع) در روز اربعین، به زیارت امام حسین (ع) در کربلا رفت و زیارت امام حسین (ع) را در اربعین بنیان گذاشت.

شیعیان در این روز عزاداری امام حسین می‌کنند و راهپیمایی اربعین شیعیان به سوی کربلا، به یکی از مهم‌ترین و گسترده‌ترین مراسم عزاداری شیعیان جهان، تبدیل شده و در زمره بزرگترین اجتماعات مذهبی جهان قرار گرفته است. بیشترین زائرانی که در اربعین از دیگر کشورها به عراق می‌روند، از ایران‌اند.

اربعین در لغت به معنی چهلم است و در اصطلاح به بیستم صفر ۶۱ هجری قمری، چهلمین روز کشته‌شدن حسین بن علی فرزند علی بن ابی طالب و فاطمه زهرا، امام سوم شیعیان اطلاق می‌گردد. اربعین، مطابق نظر شیخ مفید در مسارالشیعه و شاگردش شیخ طوسی در مصباح المتهجد، زمان بازگشت اهل حرم از شام (دمشق) به مدینه است.

روز اربعین در کشورهای مختلف

دوستداران اهل بیت در کشورهای مختلف جهان حتی در دور افتاده ترین کشورها ندای لبیک یا حسین سر می دهند و محبت اهل بیت هر ساله در دل مسلمانان جهان بیشتر و بیشتر می شود.

هر ساله زائرانی از کشورهای مختلف آسیایی، افریقایی و امریکا در گردهمایی عظیم اربعین شرکت دارند که بیشترین زائران از کشورهای ایران، جمهوری آذربایجان، افغانستان، پاکستان، هند، سوریه، مالزی، اندونزی، ترکیه و لبنان هستند.

قاضی طباطبایی در کتاب تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء می‌نویسد: حرکت به سوی کربلا در روز اربعین از زمان امامان معصوم(ع) در بین شیعیان رایج بوده است و شیعیان حتی در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز به این حرکت مقید بوده‌اند. توصیه به زیارت اربعین باعث شده است که شیعیان به ویژه ساکنان عراق، از نقاط مختلف این کشور به سوی کربلا حرکت کنند. این حرکت که غالباً به صورت پیاده صورت می‌گیرد یکی از پرجمعیت‌ترین راهپیمایی‌ها در جهان شمرده می‌شود.

پس از سقوط حزب بعث عراق جمعیت این زائران چند برابر شده است، به طوری که در سال ۱۳۹۳ش پیش‌بینی حدود ۲۰ میلیون زائر شده بود. برخی گزارش‌ها از حضور ۱۵ میلیون شیعه در کربلا برای زیارت اربعین سال ۱۴۳۵ق/۱۳۹۲ش خبر داده‌اند. این تعداد در سال ۱۳۹۳ حدود ۲۰ میلیون گزارش شده است و در سال ۱۳۹۴ش این تعداد به ۲۷ میلیون نفر رسیده‌است. آمار وزارت کشور عراق حاکی از آن است که در سال ۱۳۹۲ش دست‌کم یک میلیون و ۳۰۰ هزار زائر خارجی به عراق آمده و در راهپیمایی اربعین شرکت کرده‌اند.

سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد پیش از این نیز در گفت‌وگویی عنوان کرده بود که دولت عراق برای پذیرش زئران در ایام اربعین با توجه به شرایط کرونا و تبعات احتمالی آن آمادگی ندارد و زائر خارجی نمی‌پذیرد. سال 99 طبق دستور ستاد مقابله با کرونا پیاده روی اربعین برگزار نمیگردد .

ایرج مسجدی تیر ماه سال جاری در اظهاراتی گفته بود: پیش‌بینی‌ام آن است که امسال بعید می‌دانم عراق زوار خارجی را در اربعین بپذیرد و به احتمال زیاد به دلیل وضعیت کرونا مراسم اربعین سال جاری برای عراقی‌ها با حضور اتباع این کشور خواهد بود.