تهوع در بارداری
نکاتی در مورد رفع تهوع در بارداری
بیماری صبحگاهی همان استفراغ و تهوع در بارداری است، اما این سؤال ممکن است برای شما نیز پیش آمده باشد که چرا به این عارضه، بیماری صبحگاهی گفته می‌شود، درحالی‌که شما تمام روز را تهوع دارید. در این مطلب با دلایل، عوامل مؤثر، نگرانی و روش‌های درمان حالت تهوع آشنا شوید. در برخی از زنان باردار، علایم در هنگام صبح تشدید شده و در طول روز کاهش می‌یابد، اما بسیاری نیز در همه‌ی ساعات شبانه‌روز آن را تجربه خواهند کرد. در افراد مختلف شدت علایم می‌تواند متفاوت باشد. اصطلاح پزشکی بیماری صبحگاهی، «تهوع و استفراغ بارداری» است. بیش از سه چهارم زنان باردار تهوع کمی را در سه‌ماهه‌ی اول و حدود نیمی از زنان صرفاً استفراغ را تجربه خواهند کرد. حالت تهوع معمولاً از حدود 6 هفتگی شروع می‌شود، البته در برخی موارد از 4 هفتگی هم مشاهده شده که در ماه‌های بعدی شدت می‌یابد. با ورود به 14 هفتگی، حدود نیمی از زنانی که تهوع دارند از آن آسوده می‌شوند. در مابقی موارد یک ماه دیگر این روند ادامه خواهد داشت. هرچند احتمال بازگشت آن در مراحل بعدی بارداری نیز وجود دارد و درصد ناچیزی از زنان باردار تا اتمام بارداری و زمان زایمان هم‌چنان حالت تهوع خواهند داشت.
علت تهوع در بارداری
هیچ‌کس به درستی نمی‌داند چه چیزی باعث حالت تهوع در دوران بارداری می‌شود، اما احتمالاً ترکیبی از تغییرات فیزیکی بدن در این دوران، منجر به آن خواهد شد. برخی علل احتمالی عبارتند از:
- هورمون بارداری(hCG): این هورمون در اوایل بارداری به سرعت افزایش می‌یابد. نحوه‌ی اثرگذاری این هورمون بر تهوع نامشخص است، اما به دلیل افزایش هم‌زمان میزان تهوع و استفراغ در بارداری با بالا رفتن سطح این هورمون، احتمال داده می‌شود که در ایجاد این مشکل مؤثر باشد.
- هورمون استروژن: استروژن نیز هورمونی است که به سرعت در اوایل حاملگی افزایش می‌یابد و یک علت احتمالی دیگر است.
- افزایش حس بویایی: افزایش میزان حس بویایی زنان باردار و تحریک و واکنش سریع آنان نسبت بوهای محیطی نیز در ایجاد تهوع در فرد بی‌تأثیر نیست. محققان معتقدند تغییر در حس بویایی نیز یکی دیگر از نتایج افزایش هورمون استروژن در بارداری است.
- حساسیت معده: دستگاه گوارش برخی از زنان به تغییرات اوایل حاملگی حساس‌تر است. همچنین، برخی تحقیقات نشان داده که زنان دارای نوعی باکتری معده به نام «هلیکوباکتر پیلوری» با احتمال بیشتری تهوع و استفراغ بارداری را تجربه خواهند کرد.
- استرس و فشار: همان‌طور که استرس و فشار بر معده و دستگاه گوارش اثر نامطلوب دارد می‌تواند به صورت بیماری صبحگاهی نیز بروز کند. با این حال، هیچ‌گونه دلیل قطعی برای حمایت از این نظریه وجود ندارد.
همچنین بخوانید: تغذیه در بارداری
علت تهوع بیشتر برخی از زنان باردار نسبت به دیگران
اگر بیش از دیگران دچار تهوع و استفراغ دوران بارداری می‌شوید ممکن است جزئی از موارد زیر باشید:
- بارداری دو قلویی یا چند قلویی
این نوع بارداری به دلیل وجود مقادیر بیشتری از هومون بارداری، استروژن و یا هورمون‌های دیگر می‌تواند منجر به تهوع و استفراغ شدیدتری در فرد شود. از طرفی این نظریه قطعی نیست، زیرا برخی از زنان باردار دوقلو تهوع کم و یا ناچیز دارند. - جنسیت دختر در بارداری
مطالعات متعدد نشان داده که حدود 55 درصد از زنانی که دختر باردار بودند، در سه‌ماهه‌ی اول مبتلا به تهوع و استفراغ شدید بوده‌اند. - سابقه‌ی تهوع شدید در بارداری قبلی.
- سابقه‌ی داشتن عارضه‌ی جانبی تهوع بعد از مصرف قرص ضدبارداری.
- سابقه‌ی خانوادگی تهوع و استفراغ شدید در بارداری.
- سابقه‌ی سردردهای میگرنی.
تأثیر تهوع بر جنین
حالت تهوع خفیف تا متوسط و استفراغ وقت و بی‌وقت ناشی از بیماری صبحگاهی، تهدیدی برای سلامت کودکتان نیست. اگر حالت تهوع باعث بی‌اشتهایی شما شده است ودر سه ماهۀ اول وزنی اضافه نکرد‌ه‌اید، درصورتی‌که کمبود آب نداشته باشید و به قدر کافی غذا بخورید، مشکلی وجود نخواهد داشت. در بیشتر موارد اشتهای شما به سرعت برمی‌گردد و افزایش وزن آغاز می‌شود. اگر تهوع مانع از غذا خوردن مناسب شما شده است، با مصرف ویتامین از رسیدن مواد غذایی مورد نیاز بارداری مطمئن شوید. مطالعات نشان داده است که استفراغ‌های شدید و طولانی با احتمال زایمان زودرس و کمبود وزن نوزاد ارتباط دارد.
اگرچه برخی از مطالعات نشان داده‌اند زنانی که دچار سقط جنین می‌شوند، کمتر از سایرین حالت تهوع دارند اما زنان زیادی نیز در سه ماهۀ اول هیچ تهوعی نداشته و یک بارداری و زایمان خوب را طی کرده‌اند. در موارد سقط جنین به خاطر رشد نکردن کافی جنین، میزان هورمون‌های بارداری کمتر است و در نتیجه تهوع کمتری نیز احساس می‌شود، اما جای نگرانی نیست، زیرا پزشک همواره رشد جنین را کنترل می‌کند و برای بررسی رشد او نیازی به کنترل حالت تهوع خود ندارید. اگر حالت تهوع ندارید یا خیلی خفیف است، خودتان را خوش‌شانس بدانید و برای نداشتن این رنج خوشحال باشید و افکار منفی را از خودتان دور کنید.
آیا نداشتن بیماری صبحگاهی دلیلی بر سقط جنین است؟
با وجود مشخص شدن تهوع کمتر در زنانی که بارداری‌شان به سقط ختم شده، اما بسیاری از زنان نیز تهوع و استفراغ کمی در سه‌ماهه‌ی اول بارداری داشتند و این دوران را به صورت طبیعی و بدون مشکل طی کردند. اگر تهوع و استفراغ کمی دارید باید خوشحال باشید، زیرا از اندک موارد خوش‌شانس در دوران بارداری هستید.
روش‌های رهایی از تهوع و استفراغ بارداری
اگر تهوع و استفراغ شما خفیف باشد امکان بهبود آن با چند اقدام ساده ولی کاربردی وجود دارد:
- کاهش حجم مواد غذایی در هر وعده و افزایش تعداد وعده‌های غذایی در شبانه‌روز
- اجتناب از خالی ماندن معده در طول روز با خوردن تنقلات و ریزه‌خواری
- مصرف مواد غذایی سرشار از پروتئین و کربوهیدرات‌های پیچیده
- آرام خوردن غذا
- اجتناب از دراز کشیدن بعد از غذا
- استفاده از نان تُست یا بیسکوئیت بیست تا سی دقیقه قبل از بلند شدن از تخت‌خواب
- آرام خارج شدن از تخت‌خواب
- دوری از بوهای زننده
- خوردن غذاها به صورت نیمه‌گرم (به دلیل بویی که در هنگام داغی ایجاد می‌کنند)
- اجتناب از غذاهای چرب، تند و سرخ کردنی
- شستشوی دهان و مسواک زدن دندان‌‌ها پس از غذا
- مصرف آب و مایعات به اندازه‌ی کافی و به صورت جرعه جرعه در طی روز
- پرهیز از محرک‌هایی محیطی مانند سوسو کردن نور لامپ، بوی شدید عطر ، ماشین سوار شدن طولانی، اتاق گرم و گر گرفته
- قرار گرفتن در هوای تازه (قدم زدن و یا باز کردن یک پنجره ممکن است حالت تهوع را تسکین دهد)
- داشتن استراحت کافی
- مصرف ویتامین‌های دوران بارداری همراه با غذا یا قبل از خواب
- مصرف زنجبیل
- چای نعناع یا مکیدن آب نبات نعناع به خصوص پس از خوردن غذا
- استفاده از طب فشاری بر روی نقطه‌ی موجود در سه انگشت بالاتر از مچ دست
- رایحه‌درمانی با عطرهایی مانند لیمو، نعناع یا نارنج
دارو درمانی در تهوع و استفراغ بارداری
اگر راهکارهای ارائه شده، تهوع و استفراغ شما را کاهش نداد می‌توانید با تجویز پزشک داروهای ایمن در بارداری را مصرف کنید که بیشتر شامل ویتامین B6 و انواع جدید داروهای ضدتهوع مانند دمیترون است. تهوع و استفراغ بسیار شدید به صورتی که فرد دچار کم‌آبی بدن شود نیازمند بستری در بیمارستان و سرم‌درمانی دارد.
در چه صورتی تهوع و استفراغ بارداری نیاز به مراجعه به پزشک دارد؟
- از دادن وزن بیش از یک کیلوگرم
- آغاز تهوع و استفراغ بعد از هفته‌ی 9 بارداری
- ادامه‌ی تهوع و استفراغ بارداری تا ماه پنجم بارداری
- استفراغ خونی
- سرگیجه
- تیرگی رنگ ادرار و بدبویی آن
- درد شکم، تب، سردرد، یا تورم در جلوی گردن
همچنین بخوانید: گرگرفتگی در بارداری
تهوع و استفراغ شدید بارداری
حالت تهوع و استفراغ شدید و غیرنرمال در دوران بارداری را Hyperemesis Gravidarum (HG) می‌گویند. این عارضه‌ی دوران بارداری، با حالت تهوع و استفراغ خفیف صبحگاهی که در 70 تا 80 درصد خانم‌های باردار مشاهده می‌شود، متفاوت است. در HG استفراغ شدید، دهیدراتاسیون شدید (از دست رفتن آب بدن) و حالت تهوع، باعث ضعف در خانم باردار می‌شود و خطرناک است.
در خانم‌های باردار مبتلا به HG به علت استفراغ شدید، مواد غذایی و مایعات بدن به اندازه کافی تأمین نمی‌شود. در نتیجه دهیدراتاسیون، کاهش وزن، به هم خوردن توازن الکترولیت و سایر اختلالات در مادر ایجاد می‌شود. این شرایط برای مادر نگران‌کننده است، ولی مشکلی برای جنین پیش نمی‌آورد. چرا که، جنین تمام مواد غذایی مورد نیاز خود را مستقیماً از مادر دریافت می‌کند. حدود یک درصد خانم‌های باردار از این حالت رنج می‌برند.
عوارض ناشی از دهیدراتاسیون در مادر مبتلا به HG عبارتند از:
- عدم نگهداری طولانی مدت مواد غذایی در بدن مادر مبتلا که موجب از بین رفتن عضلات و استخوان می‌شود؛
- تاکی کاردی ( افزایش غیرنرمال ضربان قلب)؛
- کاهش حجم مایع آمنیوتیک؛
- زایمان زودرس؛
- در صورت عدم درمان موجب مرگ در اثر کم آبی بدن می‌شود.
تشخیص HG
در صورت مشاهده‌ی هر یک از علایم زیر در خانم‌های باردار حتماً باید به پزشک معالج مراجعه شود. این علایم عبارتند از:
- استفراغ پیوسته به مدت 12 ساعت؛
- ادرار تیره با بوی فراوان؛
- مشاهده‌ی خون در استفراغ؛
- تب؛
- درد در ناحیه‌ی شکم؛
- احساس ضعف.
درمان HG
به علت ایجاد عوارض ناشی از HG در خانم‌های باردار، این عارضه باید زودتر تشخیص و درمان شود. پس از مشاهده‌ی علایم ذکر شده در خانم باردار و مراجعه به بیمارستان بنا به شدت این عارضه، به مدت چند روز فرد مبتلا در بیمارستان بستری می‌شود. پزشک با مشاهده‌ی دهیدراتاسیون شدید در خانم باردار، تزریق داخل رگی مایعات، مصرف ویتامین‌ها (به خصوص ویتامینB6 ) و داروی ضدتهوع (مانند Zofran) را تجویز می‌کند. همچنین، درخواست انجام تست‌هایی که سطح الکترولیت‌های بدن را مشخص می‌کند نیز می‌دهد. بسیای از خانم‌ها بعد از دریافت دوباره‌ی مایعات احساس بهتری داشته و با مصرف داروهای ضد تهوع، علایم ناشی از این عارضه کنترل می‌شود. در صورت بهتر شدن وضعیت، بیمار می‌تواند با تجویز داروهای خوراکی مرخص شود و بارداری نرمالی را داشته باشد. همچنین، پزشک برای کاهش حالت تهوع و استفراغ توصیه‌هایی به خانم باردار نیز می‌دهد.
به این نکته توجه داشته باشید که خانم باردار نباید بدون مشورت با پزشک معالج، اقدام به درمان خود با داروهای ضدتهوع کند.
